Қазақстандық Desht талдау орталығының экономистері жанар-жағармай бағасының көтерілуі мен оның тапшылығына қатысты оқиға көп мәселенің бетін ашқанын айтты, – деп хабарлайды Tengrinews.kz тілшісі.
Біріншіден, сарапшылар пікірінше, мемлекеттік органдар белгілі бір жерлерде жанар-жағармайдың бөлшек саудасында бәсекелестікке қойылған шектеулерді ескермеген.
Сонымен қатар, сарапшылар мемлекет тарапынан негізгі заң – Конституцияның бұзылғанын айтады.
«Үкімет басшылығы Мемлекеттік кірістер комитетіне, Қаржы мониторингі агенттігіне және Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігіне жанармай құю бекеттеріндегі жағдайды бақылауды күшейтуді тапсырды. Егер жанар-жағармай жеткізілмеуі деректері анықталса, бар болса, заң шегінде жазалаңдар».
Бұл туралы экономист Әнуар Буранбаев: «Конституция меншіктің кез келген түріне, оның ішінде жекеменшікке де қол сұқпауға кепілдік береді. Кәсіпкер активтің құнын жанармай түрінде төлейді, ол оның меншігіне айналады. Ол өз қалауынша оған билік етуге ерікті. Қаласа – ұстайды, қалайды – сатады», – деп атап өтті сарапшылар.
Бұл жерде олардың пікірінше, сөз байласуды анықтау тіпті қиын, өйткені бизнесте бірнеше күннен кейін бөлшек сауда бағасы 30 пайызға өсетіні туралы нарықтың барлық қатысушысына ашық және қолжетімді ақпарат бар.
«Оның жекеменшік құқығында өзіне тиесілі бұл көлемді заңды түрде жоғары бағаға сата алатын сәтке дейін сақтауы өте ұтымды. Мұндай мінез-құлыққа тыйым салатын заңнамалық актілер жоқ», – деді Desht Буранбаевтың сөзін келтіріп.
Desht сарапшылары жанармай бағасын көтеру жоспарын әзірлеушілер нарықтық механизмдерді түсінбейтінін айтты.
«Шынымен де, бағаның көтерілетіні алдын ала айтылды. Асығыс сұраныс туды – адамдар жанармай арзан тұрғанда сатып алуға асықты. Сұранысты төмендету үшін, тапшылықты болдырмау үшін қымбат баға керек. Бірақ оған тыйым салынған. Жанармай құю станциялары жоғары бағаға сатқысы келеді, сондықтан оларды шынымен ұтымды ұстайды. Әсіресе, аймақта бәсекелестер болмаса. Мемлекет тапшылыққа екі жақты жағдай жасады, бірақ бұған «алыпсатарлар» кінәлі, – дейді сарапшылар.
Олардың ойынша, саудаға менсінбеушілік, оның мәні мен маңызын дұрыс түсінбеу – кеңестік ойлаудың мұрасы.
«Бір жағынан – заңның үстемдігі, нарық пен инвестиция туралы сөздер, екінші жағынан-озбырлық пен хаотикалық әрекеттер, «қажет болған кезде». Мемлекеттік аппаратқа деген сенімнің болмауы көлеңкелі экономиканы өршітіп қана қоймай, жалпы мемлекеттік органдардың реформалар жүргізу қабілеті туралы үлкен мәселе туғызады», – деп атап өтті Desht.
